პრინცი ჰარი და დუმილის ფასი

ფათი დეივისი
(პრეზიდენტ რონალდ რეიგანის ქალიშვილი)

ალცჰაიმერით დაავადებულ მამას, მისი სენის საწყის ეტაპზე, როდესაც ხანგამოშვებით ჯერ ისევ გაუნათდებოდა ხოლმე გონება, ბოდიში მოვუხადე ჩემი ავტობიოგრაფიისთვის, მრავალი წლის წინ რომ გამოვეცი და ჩვენი ოჯახური პრობლემების კარი მკითხველებისთვის შევაღე ფართოდ. მამას უკვე უჭირდა ლაპარაკი, მაგრამ თვალებით მითხრა, რომ გამიგო.

ეს ამბავი გამახსენდა ახლა, როდესაც პრინცი ჰარის მემუარებში მამამისზე, მეფე ჩარლზზე წავიკითხე – როგორ ჩადგებოდა ხოლმე მოჩხუბარ ვაჟებს შორის და ეტყოდა: „გთხოვთ, ბიჭებო, არ გამიმწაროთ ჩემი სიცოცხლის ბოლო წლები“.

დროის განჭვრეტა შეუძლებელია – სად გაწყდება მეხსიერების მძივი? მამაჩემთან ბოლო წლები ბედის საჩუქარი იყო, როდესაც ბოდიშის მოხდის საშუალება მომეცა, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს შორის უკვე მძიმე სენი ჩამოწოლილიყო ბინდად და ურთიერთობაში გვიშლიდა ხელს. მეფე ჩარლზის სიტყვებმა დამანახა ადამიანი, რომელმაც იცის, რომ მოკვდავია და სურს, შთამომავლებსაც შეახსენოს ამის შესახებ.

აინ რენდი და ლედი გოდივა

ამბოხის თეორია

ვინ არის აინ რენდი, ყველამ იცის. გამოჩენილ ლიბერტარიანელ ქალებს შორის, რენდი, ალბათ, ყველაზე ცნობილია და ყველაზე გავლენიანიც. მიუხედავად იმისა, რომ თავად თავს ლიბერტარიანელებს არ აკუთვნებდა.

არ ვიცი, რა მსოფლმხედველობის მიმდევრად მიაჩნდა თავი გედაივას – იმ დროს ლიბერტარიანიზმი რა იყო ჯერ არ იცოდნენ და არც ეს ცნება არსებობდა, მაგრამ ახლა რომ ვუყურებ, იყო მასშიც რაღაც ლიბერტარიანული.

ლედი გედაივა (ან, როგორც ვუძახით ხოლმე – ლედი გოდივა Lady Godiva) მიურშიას საგრაფოს მმართველის, ლეოფრიქის მეუღლე იყო. საგრაფოს სახელი ესპანურ მურსიას კი ჰგავს ჟღერადობით, მაგრამ ბრიტანეთის ტერიტორიაზე მდებარეობდა და შვიდ სამთავროს შორის ერთი იყო. ლეოფრიქი ტახტზე რომ აბრძანდა, მაგ დროისთვის ნორმანდიელებს უილიამ დამპყრობელს მოთავეობით ანგლო-საქსური სამეფოების დამორჩილება ჯერ არ ჰქონდა დაწყებული, ამიტომ საკუთარ საგრაფოს განაგებდა, როგორც მოეპრიანებოდა.

უცნობი ჰიუ

ამბოხის თეორია

მაშინ ეპოქა დამთავრდა დიდი – ესეც შემეძლო მეთქვა, ილიასთან პარალელის რომ არ “შემშინებოდა”. თუმცა, ილიას, დიდ ლიბერალს, ბუნტარსა და რეფორმატორს სულაც არ მოეთაკილებოდა ჰიუ ჰეფნერის მასთან შედარება.

არსად არის ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის უღმერთო ალიანსი უფრო აშკარა, ვიდრე სექსის საკითხებში. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ალიანსი, თითქოს. წელში გატყდა, ფხიზლად უნდა ვიყოთ. ყველა კონსერვატორი მზად არ არის, მარცხს შეურიგდეს, აღიაროს, რომ მათ წააგეს ომი ჩვენი სექსუალური უფლებების შეზღუდვისთვის.
ჰიუ ჰეფნერი. ჟურნალი “ფლეიბოი”. ივლისი/აგვისტო, 2016

ოგიუსტი და სარა

ამბოხის თეორია

არქიტექტურა გაყინული მუსიკააო, – ვიღაცას უთქვამს. არ მახსოვს – ვის. დავგუგლავდი, მაგრამ ეს პოსტი არქიტექტურაზე არ არის. 🙂 სკულპტურა კი პოეზიაა ჩემთვის. დიდად არ მიყვარს და იმიტომ: ფერწერა მირჩევნია სკულპტურას, როგორც პროზა – პოეზიას. მაგრამ იმ დღეს კატალოგში თავჩარგული მივდიოდი ერთი დარბაზიდან მეორე დარბაზში – დალის ნახატს ვეძებდი და უცებ, თითქოს მრეკესო თავში რაღაც – აი, არქიტექტურად რომ იყინება მუსიკა, ეგრე გავხევდი ერთ ადგილზე და მოვტრიალდი.

როდენი!

იქამდე როდენის სულ რამდენიმე ნამუშევარი მქონდა ნანახი ფოტოზე და იქედან ცნობით მხოლოდ “მოაზროვნეს” თუ ვიცნობდი. მახსოვდა ერთდროს ყურმოკრული, რომ იაკობ ნიკოლაძე სწავლობდა მასთან და დამშვიდობებისას საკუთარი საჭრისი აჩუქა როდენმა. თუმცა, არც ვიცი, სიმართლეა, თუ ქართველებს რომ გვიყვარს, ეგეთი ლეგენდა. საჭრისზე ვამბობ, თორემ შეგირდობის ამბავი ნაღდია. და კიდევ წაკითხული მქონდა სადღაც, რომ როდენს მოძრაობის და ექსპრესიის გადმოცემა სურდა – ამით გამოირჩევა მისი ქანდაკებებიო.

ამ ნაგლეჯ-ნაფლეთი, კოჭლი ცოდნით ვიცანი, რომ როდენი იყო.

ხელები შორს ჩვენი შორტებისგან!

ამბოხის თეორია

მოკლე კაბები და შორტები. სხეულზე და – ჰაერში. სტამბოლელი ქალები საპროტესტო აქციაზე გამოვიდნენ. პოლიტიკური აქცია იყო, მაგრამ მოდასთან კავშირში. უმალ კი – თავისუფლებასთან. როგორ გეკადრებათ ქალზე ძალადობა, მძახალო, იფრინოს, სადაცა სურს! – როგორც ამბობდა ბიძია-ბაბუა. ბოლო წლებია ერდოღანის ხელში თურქეთში კლერიკალიზმი ძლიერდება. ყველა ჯურის “ტრადიციების მცველებმა”, ნამეტნავად “რელიგიურებმა”, “სპეტაკებმა და მორალურებმა” თავი წამოყვეს და დანარჩენებს დაუწყეს სწავლება, როგორ იცხოვრონ. პირველ ყოვლისა – ქალებს.

მაიმუნის პროცესი

ამბოხის თეორია

დღეს ჯაზს უკრავ, ხვალ კი სამშობლოს გაყიდიო – ასე ამბობდნენ საბჭოელ სტილიაგებზე. გასული საუკუნის 20-იანები ამერიკაში სწორედ ასე, ჯაზისა და თავისუფლების და იმავდროულად რელიგიურ-ფუნდამენტალისტური ჯგუფების მომძლავრების ეპოქად იქცა. ფუნდამენტალისტებს ასე ეგონათ, ქვეყანა საფრთხეშია და ჩვენ თუ არ დავიცავით, რა კაცები ვიქნებითო. ახალგაზრდები გადაჯიშების გზას დგანან და იმ ტრადიციებსა და ფასეულობებს ანგრევენ, რაზეც ოდითგანვე დგას ამერიკაო. ფუნდამენტალისტები  საქმის ხალხი იყო და დროს უქმად არ ფლანგავდნენ – დასხდნენ და კრეაციონისტული კანონპროექტი მოამზადეს, რომელიც დარვინიზმის სწავლებას კრძალავდა. ლოგიკა მარტივი იყო – თუ ადამიანი ღვთის შვილია, ჯაზის ჰანგებზე არ ატლინკავდება, ყველის ვაჭარივით არ გაიკრიჭება და შორტებს არ ჩაიცვამს მაიმუნიშვილივით. დაწერეს ეს კანონპროექტი და 2 შტატში კანონადაც დაამტკიცეს. კიდევ 15-ში განხილვა მიმდინარეობდა.

1925 წელს ჯერი თენესიზე მიდგა. ფუნდამენტალისტების ლიდერმა, ორგანიზაცია “მსოფლიოს ფუნდამენტალისტ ქრისტიანთა ასოციაციის” თავმჯდომარემ, სენატორმა ჯონ ბათლერმა კრეაციონისტული კანონპროექტი ადგილობრივ საკანონმდებლო ორგანოში გაიტანა და კენჭისყრაშიც იმარჯვა. გუბერნატორს ეს ამბავი გულზე არ ეხატებოდა, მაგრამ ვეტოს გამოყენება ვერ გაბედა და კანონს ხელი მოაწერა. მაშინ ავანსცენაზე არასამთავრობო ორგანიზაცია “ამერიკის სამოქალაქო უფლებათა კავშირი” გამოვიდა – ასე თქვეს, თუ გამოჩნდება მასწავლებელი, რომელიც არ დაემორჩილება კანონს, ჩვენ დავიცავთო (ბათლერის კანონი დარვინიზმის პროპაგანდისთვის 100-500 დოლარიან ჯარიმას აწესებდა).  და აი, პატარა ქალაქ დეითონში, სადაც სულ 1800 მაცხოვრებელი იყო, გამოჩნდა ასეთი ჯორჯ რაფლეია, ნიუ იორქში დაბადებული კაცი, დეითონში რომ გამოეგზავნათ მაღაროს სამართავად. მას ადგილობრივ ჩინოვნიკთან, უოლთერ უაითთან, ვინც სკოლებისა და განათლების საქმეს უძღვებოდა, კამათი შეემთხვა ანტი-დარვინისტულ კანონზე და რაფლეიამ უთხრა – მოდი, პროცესი მოვაწყოთ და ვნახოთ ერთი, რა გამოგვივაო. რაფლეიამ და უაითმა მონახეს მასწავლებელი ჯონ სქოუფსი, ვინც დასთანხმდა სასამართლოს წინაშე წარმდგარიყო. სთენლი ქრემერის ფილმში “მოიმკი ქარიშხალს” უაითი მგზნებარე და იდეური დარვინისტია, სინამდვილეში კი ბიოლოგიც არ ყოფილა. დამხმარე პედაგოგად მუშაობდა სკოლაში და მეტწილად გეოლოგიას ასწავლიდა, თუმცა ერთი-ორჯერ ბიოლოგიის გაკვეთილიც ჰქონდა ჩატარებული. მან საჯაროდ აღიარა, რომ “ბათლერის კანონის” აკრძალვა დაარღვია და დარვინიზმის დებულებები გააცნო მოსწავლეებს (არადა, ახლა ვიცით, რომ ეს ამბავი განგებ დაიბრალა). შტატი იძულებული გახდა მის წინააღმდეგ სარჩელი შეეტანა სასამართლოში და, ოსტაპის თქმისა არ იყოს, პროცესიც დაიწყო – როგორც ვხედავთ, სასამართლო პროცესი, რომელსაც დღეს “მაიმუნის პროცესად” ვიცნობთ, დიდწილად დადგმული იყო, უფრო ზუსტად – ხელოვნურად პროვოცირებული, მაგრამ შედეგები კი ძალიან მნიშვნელოვანი დადგა… თუმცა ამაზე – ქვემოთ.

ეტიუდი სადო-მაზო ფერებში

ამბოხის თეორია

ეს პოსტი, ალბათ, ბევრად უფრო მყვირალა, ხმაურიან და სკანდალურ სათაურს იმსახურებდა, მაგრამ მისი სათაური ისეთივე მოკრძალებულია, როგორიც იყო თავად დონასიენ ალფონს ფრანსუა დე სადი (Donatien Alphonse François de Sade), რომელიც მსოფლიო ლიტერატურისა და ფილოსოფიის ისტორიაში მარკიზ დე სადის (Marquis de Sade) სახელითაა ცნობილი.

არისტოკრატი და პატრიოტი

ის ფრანგი არისტოკრატული ოჯახის წარმომადგენელი იყო, მამა – დიპლომატი და მაღალი თანამდებობის პირი (მეფისნაცვალი და დესპანი, ერთი პირობა რუსეთშიც იყო ელჩად), დედა კი – პრინც კონდეს ფრეილინა. ფსიქოანალიზით გატაცებული მკვლევარნი, მოგვიანებით, დე სადის ცხოვრებისეულ კრედოსა და გატაცებებს მის ბავშვობაში მოუძებნიან გასაღებს – სადაც მომავალი მწერლის სწავლა-განათლებას ბიძამისი – ცნობილი ლიტერატორი და თეოლოგი აბატი დე სადი კურირებდა, სადაც ის იეზუიტთა სასწავლებელში მიაბარეს, სადაც მისი მშობლების ქორწინება უიღბლო აღმოჩნდა და ისინი ერთმანეთს დაშორდნენ…   ასე იყო თუ ისე, ფრანსუა დე სადმა ბავშვობიდანვე გამოავლინა ჯიუტი და ფეთქებადი ხასიათი – მისი პირველი მსხვერპლი პატარა პრინცი კონდე გახლდათ, რომელიც დე სადს შემოელახა (მოგვიანებით, დე სადისა და კონდეს ოჯახები დამოყვრდება, როდესაც მარკიზის ვაჟი არმანი პრინცესა კონდეზე იქორწინებს). შვიდწლიანი ომის დროს (მასშტაბური სამხედრო კონფლიქტი საფრანგეთ-ავსტრია-ესპანეთსა და პრუსია-ბრიტანეთს შორის) მისი შეუპოვრობა და მრისხანება უკვე პრუსიელებს დაატყდათ თავს და ფრანსუა დე სადი ომის დასრულებას კაპიტნის ჩინითა და ჯილდოებით დამშვენებული შეხვდა… მოგვიანებით მაიორის, დაბოლოს პოლკოვნიკის ჩინიც დაიმსახურა.

მოსიყვარულე შვილი, მეუღლე, სოდომიტი და კანონისგან დევნილი

სექსი, ნარკოტიკი და გადასახადები

ამბოხის თეორია

რაღაც ყარს დანიის სამეფოში! და ეს რაღაც არის ხელისუფლება.
მოუნს გლისტროპი

სიმონი – ექსცენტრიკული, სკანდალისტი მილიარდერი, თეთრ წვერში წელამდე, აფრქვევს მედიტაციურ “სიბრძნეებს”, მართავს ერთდროული სექსის სეანსებს პრესის თანდასწრებით, ერთი ნარკოტიკიდან გადადის მეორეზე, სვამს უზომოდ, დარბის ქუჩებში შარვალჩახდილი. მოუნსი – უნივერსიტეტის პროფესორი, იურისტი, მრავალშვილიანი მამა, ერთგული მეუღლე. სიმონი და მოუნსი. ორი განსხვავებული ადამიანი, რომელსაც აერთიანებდა ორი რამ -  უყვარდათ მაგიდის ჩოგბურთი და არ უყვარდათ გადასახადები.

სიმონ სპისისა (Simon Spies) და მოუნს გლისტროპის (Mogens Glistrup) ისტორია მშობლიური დანიის ფარგლებს გაცდა 2013 წელს, როდესაც კრისტოფერ ბუს მიერ მათ შესახებ გადაღებული ფილმი (Spies & Glistrup / Sex, Drugs & Taxation) ეკრანებზე გამოვიდა.

The Catcher in the Rye

ჰოლდენ ქოლფილდს აქვს ყველაფერი, რაზეც ადამიანმა შეიძლება იოცნებოს – პრესტიჟული სკოლა, გვარიშვილობა და წარმატებული და (თვით)კმაყოფილი ბიურგერის მომავალი… მაგრამ ეს არის გზა, რომელიც სხვებმა დაუსახეს. ახლობლებმა. საზოგადოებამ. ეკლესიამ. ეს არის კანონმორჩილი, გონიერი, ამერიკელი მოქალაქის გზა, ჰოლდენს კი საკუთარი გზით სიარული სურს. ეს ყველაფერი მისი არაა. ახლა – არა. ოდესმე შეიძლება მისი გახდეს და ასეც იქნება, ალბათ, მაგრამ ახლა, როდესაც ის 17 წლისაა, “კეთილგონიერი” ადამიანის გზით სიარული მისთვის უცხოა. მას სურს, მიატოვოს სკოლა, დაადოს თავი და წავიდეს სადაც სურს, იბოდიალოს უთავბოლოდ… თავად გამოსცადოს ახალი შეგრძნებები და თავად გადაწყვიტოს, რა არის კარგი და რა არის ცუდი. მას არ სურს წაიკითხოს სხვის მიერ მოწონებული წიგნები. მიიღოს სხვის მიერ აღიარებული ფასეულობები.

ეს ინტელექტუალები, არც გაგესაუბრებიან, თუ მთელი საუბარი მათ არ მიყავთ. მათ სურთ, რომ მოკეტო, როცაკი თავად სდუმან და წახვიდე და ოთახში დაეგდო, როდესაც თავად წავლენ და შეიკეტებიან ოთახებში… მირჩევნია, ყრუ-მუნჯად მოვაჩვენო თავი, ასე არ ვიქნები ვალდებული უაზრო საუბრები ვაწარმოო ვინმესთან.
ჯერომ სელინჯერი. თამაში ჭვავის ყანაში.

დედოფალი ვივიენი

ფრანსუა ოზონს ასეთი ფილმი აქვს “რვა ქალი”. აი, ის – კეტრინ დენიოვი და ფანი არდანი რომ ზასაობენ… არა, იმ ფილმში სხვაც ბევრი საინტერესო რამ ხდება და საერთოდაც არაა ცუდი ფილმი, მაგრამ ყველას მაინც ეს ეპიზოდი დაამახსოვრდა. 🙂

მაგრამ ჩემი პოსტი სხვა ქალზეა. ქალზე, რომელიც ფრანსუა ოზონის კიარა, სთენლი ქრემერის ფილმს უფრო დაამშვენებდა. “შეშლილი, შეშლილი, შეშლილი სამყარო” ხომ გინახავთ? ამ ქალმა გადარია სწორედ ეგ სამყაროც და მე-20 საუკუნეც. მისი სახელია ვივიენ ვესთვუდი (Vivienne Westwood). დედოფალი ვივიენი.

ის ერთი გიჟმაჟი ბებიაა, მაგრამ ვინ თქვა, ბებია თავსაფრიანი, ჩია და ტკბილი უნდა იყოსო? საქსოვით კალთაში და ფინჯანი ჩაით ხელში რომ თვლემს ბუხართან და განჯინაში კი საყვარელი შვილიშვილებისთვის ჯემები და მურაბები ჩაუმწკრივებია? ვერ მოგართვით! ვივიენ ვესთვუდი ბულგაკოვისეულ მარგარიტას ჰგავს. ახალგაზრდობა წლებს გაატანა, მაგრამ ისევ ის ახტაჯანაა – შემოაჯდება ცოცხს და სატანასთან მეჯლისზე მიფრინავს.

როცა უნდა თქვა “არა!”

ამბოხის თეორია

1936 წლის 13 ივნისი. ჰამბურგი. Blohm + Voss გემთსაშენი ქარხანა. საწვრთნელი აფროსნის, ხომალდ Horst Wessel-ის საზეიმო ჩაშვება წყალში. მუშებს თვით ფიურერი მიმართავს სიტყვით. ჰაილ! ჰაილ! ჰაილ! და ერთი კაცი, ვინც დგას ათასებს შორის და მაინც მარტოა. დგას ცად აზიდულ ხელებს შორის და ხელები დაუკრეფია გულზე. დგას მოყვირალთა შორის და ჩუმადაა. მან თქვა არა, როდესაც ყველა გაჰკიოდა კი-ს. ავგუსტ ლანდმესერმა (August Landmesser). უბრალო მუშამ ჰამბურგის ქარხნიდან.

ის ერთი რიგითი გერმანელი იყო. მასაც სხვებსავით მოუკლა გული პირველ მსოფლიო ომში დამარცხებამ. მასაც დაენგრა ცხოვრება დანგრეულ და დაქცეულ იმპერიაში. არც მას ჰქონდა სამუშაო. მანაც დაკარგა მომავლის იმედი. შემდეგ გამოჩნდა ჰიტლერი და მანაც სხვებივით ირწმუნა მისი. ისიც გაწევრიანდა ნაცონალ-სოციალისტურ მუშათა პარტიაში. მანაც შეიბნია პიჯაკის საყელოზე სვასტიკა და გავიდა ქუჩაში მწყობრი ნაბიჯით. მანაც შეამჩნია, როგორ დაიწია ფასებმა და იგრძნო, როგორ მიეცა ფულს ძალა. მანაც იშოვნა სამუშაო, მიიღო ბინა, დაქორწინდა… შემდეგ მესამე რაიხში რასის სიწმინდის კანონი მიიღეს. ლანდმესერის მეუღლე კი ებრაელი იყო. მისი ქორწინება უკანონოდ გამოცხადდა, მაგრამ მან თქვა: “არა!”

გოგო, სახელად ჯენისი

ამბოხის თეორია

გოგო, სახელად ჯენისი, იმ ზაფხულს შემიყვარდა.

არა, თავიდან, თითქოს, არც მომეწონა. ან რა მოსაწონი იყო – ნარკოტიკებს მიეძალა, სვამდა, ქუჩა-ქუჩა დაპროწიალობდა, ხან სად ეძინა და ხან – სად. მეუცხოვა მისი ჩახლეჩილი ხმა. მეუცხოვა, რომ განსხვავებული იყო. ყველაფერს სხვაგვარად უყურებდა. სხვის ჯიბრზე. ეუბნებოდნენ ისწავლეო – გაკვეთილებიდან გარბოდა. მშობლებს ეურჩებოდა. არც პოლიციის ეშინოდა. ეკლესიაშიც არ დადიოდა.

ამბობდნენ, სულ ასეთი კი არ იყოო. 14 წლამდე საკვირაო წირვას არ აცდენდა და ქოროშიც მღეროდაო ჰიმნებს. კარგად სწავლობდა და მოხუცები ქუჩაზე გადაჰყავდაო. მერე, უცებ, ტვინი გადაუტრიალდაო. ან რა აცვია, ან როგორ იქცევაო, ან უფროსებს როგორ ეპასუხებაო. სახარების ნაცვლად ქერუაქსა და გინზბერგს მიეძალა. ახტაჯანა და ბუნტისთავი გახდა. კლასელები “ღორს” უძახდნენ. ზურგსუკან. ვინც გაუბედა და პირში მიახალა, ჩამოღებულ კბილებს კრეფდა მერე სკოლის ეზოში.