შობას იგებ, როცა…

შემოდგომას სულ პირველად რუსთაველზე გაიგებ.
ქარი ფოთლებს, ჭადრის ფოთლებს გაშლის, ფეხქვეშ გაიგებს.
იოსებ ნონეშვილი

შემოდგომა და რუსთაველი არ ვიცი და ახალი წლის მოახლოებას ბავშვობაში რამდენიმე ნიშანი მოუძღოდა: სკოლის არდადეგები იწყებოდა. ნაძვის ხე ამოგვქონდა სარდაფიდან და სათამაშოები – კარადიდან. ბაზრიდან მოიტანდნენ ნიგოზს, საგანგებო საგოზინაყე თაფლს. ჩურჩხელას (რომელიც დიდად არ მიყვარდა და ამიტომ, შოკოლადისგან განსხვავებით, სადღესასწაულო სუფრამდე გადამალვა არ უხდებოდათ ხოლმე).

მაგრამ ყველაზე ადრე ახალი წლის მოახლოებას “ვიგებდი”, როცა ღია ბარათებისა და მისალოცი წერილების მომზადებას ვიწყებდით. გურიაში ვაგზავნიდით. რუსთავში. ბათუმში. სამტრედიაში. ფოსტა ჩემს ბავშვობაში ისეთი “სწრაფი” იყო, რომ ერთი ქალაქიდან მეორემდე ზოგჯერ მთელი თვე მოგზაურობდა წერილი. ქალაქამდე კიარა მეზობელ უბნამდეც, შეიძლება, ამდენი ეჩანჩალა. ამიტომ მისალოცი ბარათების დაგზავნა ყველას უსწრებდა – ჩურჩხელასაც, ნაძვის ხესაც და არდადეგებსაც. ჰოდა, მაგიდას რომ მივუჯდებოდი და მისალოცი ბარათების წერას ვიწყებდი, აი, ახალ წელს სულ პირველად ვიგებდი მაშინ.

კატალონიელი ქვეშაჯვიები

შაბათის პოსტი

ვინც არა ჰგავს ქვეშაჯვიას, მე ვერ ვიტყვი ქვეშაჯვიად.
კატალონიური ანდაზა

როგორი დღესასწაული არ გამიგია. შობა გამიგია. ახალი წელი გამიგია. ოქტომბრის რევოლუციის წლისთავიც კი გამიგია, მაგრამ ეს მოჯმის დღესასწაული რაა, არ გამეგონა.

არადა, ასეთიც არის.

კატალონიაში. და სწორედ შობის მოახლოებას ამცნობს იქაურებს.

პირველი ქვეშაჯვიები კატალონიაში მე-16 საუკუნეში გამოჩნდნენ. თავდაპირველად გლეხები იყვნენ და მიწას ანოყიერებდნენ. მაგრამ შემდეგ ქვეშაჯვიამ ფრთები გაშალა და დღეს უკვე დღესასწაული არ დღესასწაულობს მის გარეშე. მეტადრე ხომ – შობა.

შობის ხის, გირლიანდების, ელფებისა და თოვლის კაცების კატალონიელებს არ სწამთ, ან თუ სწამთ, მხოლოდ ქვეშაჯვია კაცის შემდეგ. ქვეშაჯვია თუ არ მოვიდა, ისეთი დღესასწაულის თავზეც გავიარეთო, ასე ამბობენ.

სადღესასწაულო ფილმების 10-ეული

მარტო სახლში? ბედის ირონია ანუ გაამოთ? რაც ყველაზე ძალიან გიყვარს?

ნურას უკაცრავად!

შავი შობა (Black Christmas, 1974)

დღე, როცა ლუდი მდინარედ მოედინება

წინა პოსტში ბლუმსდეიზე ვწერდი.

თქმა არ უნდა, ჯოისი დღეს ირლანდიელების ეროვნული სიამაყეა, თუმცა მათ ბლუმსდეიზე უფრო საყვარელი დღესასწაულიც აქვთ – ეს სენფათრიქია, ირლანდიის მფარველის, წმინდა ფათრიქის ხსენების დღე, რომელიც 17 მარტს აღინიშნება.

წმინდა ფათრიქი (Saint Patrick) ირლანდიის განმანათლებელი და ირლანდიის პირველი ეპისკოპოსია. უცნაურია, მაგრამ, როგორც ჩანს, (ირლანდიელებმა არ გაგვიგონ და) ის არა ბრიტი (ანუ კელტი), არამედ რომაელი ბრძანდებოდა, რომის იმპერიის პროვინცია ბრიტანეთში დაიბადა და 16 წლისა იყო, როცა ირლანდიელმა მომხდურებმა (ინგლისელი ისტორიკოსები მათ უბრალოდ ზღვაოსან-ყაჩაღებს უწოდებენ) მოიტაცეს და სხვა ტყვეებთან ერთად ირლანდიაში წაასხეს. 6-წლიან მონობას გაქცევით დააღწია თავი, სამშობლოში დაბრუნდა და ღვთის სამსახურში ჩადგა. ქრისტიანულ სწავლებას გალების პროვინციაში (თანამედროვე საფრანგეთი) ლერინისა და ოსერის მონასტრებში დაეუფლა და ირლანდიაში უკვე როგორც ქრისტიანობის მქადაგებელი, ისე დაბრუნდა – ალბათ, ირლანდიის მიწას განსაკუთრებული ხიბლი და მიზიდულობა აქვს, არ ვიცი… ყოველ შემთხვევაში, წმინდა ფათრიქი სრულად გაირლანდიელდა – წერილებში თავს ირლანდიელს უწოდებს და ირლანდიული (ოღონდ – ლათინურენოვანი) ლიტერატურის ფუძემდებლადაც მიიჩნევა.

ჩასაყლაპი დღესასწაულები

შობა-ახალ წელს ბლოგები თოვლით გადაიპენტება ხოლმე, ჰელოუნზე – გოგრებით, ვალენტინობაზე კი – გულებით… (სხვათა შორის, ეს სამი აღდგომასთან ერთად დიდი ოთხეულია, როდესაც საფულეები ცარიელდება და მაღაზია-რესტორნების სავაჭრო ბრუნვა ასტრონომიულ ციფრებს აღწევს).

მაგრამ ამათ გარდა ბევრი კარგი და საყვარელი რამის დღე აღინიშნება მსოფლიოში, ჩვენ რომ არ ვიცით და არ აღვნიშნავთ, არადა, ზოგიერთი ისეთია, გამოგვადგებოდა, რომ ვიცოდეთ.

აი, ასეთი სასარგებლო და გამოსადეგი დღეა “ციფრული ორშაბათი” – მადლიერების დღის (ნოემბრის მეოთხე ხუთშაბათი) შემდეგ პირველ ორშაბათს აღინიშნება. ამერიკულმა ონლაინ-მაღაზიებმა “ციფრული ორშაბათი” პირველად 2005 წელს დააწესეს და მას შემდეგ ის ონლაინ-შოფერთა საერთაშორისო დღედ იქცა. ამ დღეს ონლაინ-მაღაზიები გრანდიოზულ ფასდაკლებებს გვთავაზობენ… ოღონდ, ისეთ “გრანდიოზულს” კი არა, ჩვენთან რომ იციან, მართლა გრანდიოზულს. 🙂 კლიენტებს ეს ფასდაკლებები ძალიან მოსწონთ და შედეგად – მხოლოდ აშშ-ში მილიარდ დოლარზე მეტს ხარჯავენ ონლაინ. ჩემი რჩევაა – ეს დღე კალენდარში წითლად შემორკალოთ და აღარ გამოგეპარებათ. 🙂

ქალბატონი კლაუსი და სანტა-გოგონები

ამერიკელმა მხატვარმა თომას ნასთმა (Thomas Nast) 1863 წელს ჟურნალ Harper’s Weekly-ში წმინდა ნიკოლოზის თემაზე ნახატების გამოქვეყნება დაიწყო – ასე დაიბადა თანამედროვე სანტა კლაუსი. 1889 წელს კი ის, როგორც ეს მამაკაცებს ხშირად ემართებათ ხოლმე, გაგიჟდა და უღელში დურთა თავი… ანუ – დაქორწინდა. თუმცა,  ამ ამბავს გენდერისტებისა და ფემინისტების გარეშე არ ჩაუვლია…

მაგრამ, სჯობს, თავიდან დავიწყო.

სანტა კლაუსი (წმინდა ნიკოლოზი) მე-19 საუკუნის დასაწყისიდან გვევლინება შობის მთავარ ბერიკაცად. მანამდე მას სხვა კონკურენტები ყავდა, თუმცა სანტამ ყველანი ჩამოიშორა (ქართული პოლიტიკური ლექსიკა რომ მოვიშველიოთ – მიაჩმორა), საჩუქრების მთავარ დამრიგებლადა და შობის მთავარ მიმლოცველადაც საშვილიშვილოდ დამკვიდრდა და აგერ უკვე ორი საუკუნისაც მოიყარა.

Yule Nisse და სხვა ელფები

ელფები საშობაო მითოლოგიის უძველესი პერსონაჟები არიან, ბევრად ძველიც კი, ვიდრე – თავად სანტაა.

ცნობილია სკანდინავიური თქმულება ფუძის ანგელოზის შესახებ – შვედი ტომტე (Tomte), იგივე ნორვეგიელი და დანიელი ნისსე (Nisse), იგივე ფინელი ტონტუ (Tonttu) პატარა ტანის მოხუცი კაცია, რომელიც ოჯახის და, განსაკუთრებით კი, ბავშვების მფარველია (თუმცა, მისი გარეგნობის გათვალისწინებით, სიტყვა “ანგელოზი” ცოტა უადგილოა :)).

ამასთან, ტომტე მკაცრი და წესრიგის მოყვარულია. უზრდელი და ბოროტი ბავშვები მას არ უყვარს. სელმა ლაგერლოფის შესანიშნავ წიგნში “ნილს ჰოლგერსონის არაჩვეულებრივი მოგზაურობა შვედეთში” ნილსს სწორედ ტომტე გადააქცევს ჯუჯად.

წითელცხვირა რუდოლფი

წინა პოსტში ვწერდი, იმისთვის რომ ყველა ბავშვთან მიასწროს მისვლა, სანტა კლაუსის საჩუქრებით დატვირთული მარხილის სიჩქარე 1’700 კმ/წამს უნდა აღწევდეს, რაშიც მას წითელცხვირა რუდოლფი ეხმარება.

წითელცხვირა რუდოლფი (Rudolph the Red-Nosed Reindeer) კორიბუს ჯიშის ჩრდილოეთის ირემია. ქლემენთ ქლარქ მურის (Clement Clarke Moore) 1823 წელს გამოცემულ პოემაში “წმინდა ნიკოლოზის სტუმრობა” (A Visit From Saint Nicholas) ნათქვამია, რომ სანტას მარხილში სულ 8 ირემია შებმული.

გაიცანით, ბატონი ბინგლი

ბატონი ბინგლი (Mr. Bingle) თოვლის კაცია, სანტა კლაუსის ერთ-ერთი დამხმარე, საშობაო დღესასწაულების პოპულარული პერსონაჟი.

ის 1948 წელს დახატა დიზაინერმა ემილ ელაინმა (Emile Alline) და ლუიზიანის უნივერსამ Maison Blanche-ს შესთავაზა მათ ემბლემად და სარეკლამო სახედ. მაღაზიის მფლობელები თოვლის კაცით დაინტერესდნენ, სახელად მას Mr. Bingle შეურჩიეს (რაც უნივერსამის სახელწოდების ინიციალებს იმეორებდა) და ფრანგი ანიმატორი და მეთოჯინე ოსკარ ისენტრიუ (Edwin Harmon “Oscar” Isentrout) მოიყვანეს, რათა ბატონი ბინგლი “გაეცოცხლებინა” და გაეხმოვანებინა.

შობის გენერალური რეპეტიცია

6 დეკემბერი, გრეგორიანული კალენდრით (ჩვენ რომ ახალ სტილს ვეძახით) – ნიკოლოზობა, დასავლეთის ბევრ ქვეყანაში შობის ერთგვარი გენერალური  რეპეტიციაა.

ტრადიციის მიხედვით, 5-დან 6-ისკენ გვიან ღამით ბავშვებს წმინდა ნიკოლოზი ესტუმრება ხოლმე და პატარ-პატარა საჩუქრები მიაქვს… მართალია, ეს ის საჩუქრები არაა, მთელი წელი რომ ოცნებობენ და საშობაოდ თხოვენ სანტას, მაგრამ ბავშვები კარის ზღურბლზე, ფანჯარასან, ბუხართან ან, უბრალოდ, სასთუმალთან მაინც გამოაწყობენ ხოლმე ჩექმებს ან  წინდებს ჩამოკიდებენ, რათა წმინდა ნიკოლოზმა იქ კამფეტები ჩაყაროს.

ეს ტრადიცია სათავეს მე-10 საუკუნის გერმანიიდან იღებს, სადაც 6 დეკემბერს კელნის ტაძარში სამრევლო სკოლის მოწაფეებს და წირვაზე მისულ ბავშვებს ტკბილეულით უმასპინძლდებოდნენ.

მოგვიანებით კელნის ტაძრის მსახურთ გერმანიის და ევროპის სხვა ქვეყნების ეკლესიებშიც მიბაძეს. დღეს კი ეს ტრადიცია, როგორც შობის შემთხვევაშიც მოხდა, წმინდა რელიგიურ ჩარჩოებს გაცდა.